Verscholen op Landgoed Staverden

De ‘Ontspanningszaal’ op het landgoed Staverden is een tastbare herinnering aan de eerste wereldoorlog (1914-1918). Het gebouw ligt mooi verscholen in het bos in de gemeente Ermelo. Vóór 1972 waren Ermelo en Nunspeet één gemeente; de gemeente Ermelo. De ontspanningszaal ligt ruim 20 kilometer van het vluchtoord Nunspeet en het interneringskamp Harderwijk. De ontspanningszaal op het landgoed Staverden was naar alle waarschijnlijkheid oorspronkelijk een barak uit het interneringskamp in Harderwijk. Nu is het monumentale pand nog steeds te bewonderen en het is prettig wandelen of fietsen op het landgoed Staverden.

Sloop & verkoop vluchtoorden

De wapenstilstand op 11 november 1918 had snel gevolgen voor het vluchtoord Nunspeet. Bijna alle vluchtelingen wilden zo snel mogelijk terug naar hun thuisland België. Er reden speciale treinen om hen naar huis te brengen. De minister van binnenlandse zaken had 1 mei 1919 meegedeeld dat iedereen voor 15 juni de kampen moesten verlaten. Een aantal personen mocht blijven om de barakken te slopen. Inventarissen van de scholen en speciale gebouwen werden overgenomen door (overheids-) instellingen of geschonken aan verenigingen. Verdere spullen werden openbaar verkocht of teruggenomen zoals de elektriciteitscentrale en het waterleidingnet.

De interneringskampen Oldebroek en Harderwijk verkochten ook veel materiaal. Eind augustus was de sloop klaar en werd het hele terrein teruggegeven aan de natuur. Al kon men jaren later nog stukken dakleer vinden in de hei. In het interbellum zijn er enkele woningen gebouwd op de plaats waar het vluchtoord gelegen was.

De planmatige aanleg van de Belgenbuurt op het voormalige gebied van het vluchtoord is van na WOII. De straten kregen Belgische namen, vooral van het Belgische koningshuis, dit als herinnering aan de periode 1914-1919. Het Belgische monument op de begraafplaats aan de Eperweg 22 werd 11 januari 1919 onthuld ter nagedachtenis van hen die in Nunspeet zijn overleden en begraven.

Afbeelding hieronder: krantenartikelen uitverkoop interneringskamp en verkoop hout interneringskamp; afbeeldingen daaronder: Sloopploeg Belgenkamp, Belgisch monument 1919, Provoost Oldebroek gebruikt als schuur

Onderzoek naar Ontspanningszaal

Online kom je bij de ontspanningszaal Staverden onderstaande beschrijving tegen: ‘De ontspanningszaal op het landgoed Staverden was oorspronkelijk een barak die dienstdeed voor de opvang van gevluchte Belgische militairen tijdens de eerste wereldoorlog 1914-1918 in het interneringskamp in Harderwijk’.

Archiefmedewerkers zochten tussen de vele foto’s en plattegronden van het Belgenkamp Harderwijk naar een gebouw met zijvleugels en een klokkentoren, maar die kwamen ze niet tegen.
Inmiddels was op de bouwtekening van 1920 (na WOI) een gebouw met ‘vleugeltjes’ te zien. (N.B. 18 mei 1920 bouwvergunning). Uit verder onderzoek in de werkboeken van Staverden blijkt het onderstaande:

• 30 en 31 december 1918 aantekeningen over het afbreken van de aangekochte barak in het Interneringskamp en transport in onderdelen naar Staverden
• 1 januari 1919 ‘Barak afladen in de timmerschuur’
• 19 april 1920 ‘Zandkarren van de gemeenteheide bij de schaterkamp voor den bouw der  ontspanningszaal’
• 9 juni 1920 ‘Zandkarren naar de ontspanningszaal’
• 25 maart 1921 ‘Egalisering bij de ontspanningszaal’ en ‘Plantsoen voor de ontspanningszaal’
• 13 april 1921 ‘Openingsfeest van 14.00 – 17.30 uur met goochelaar en pianist’

De luiken kwamen later:

• 6 juni 1921 ‘Transport van vensterluiken (van de ontspanningszaal) die in Harderwijk waren geverfd’

De informatie en beelden op deze pagina zijn afkomstig van het Streekarchivariaat Noordwest-Veluwe, met dank aan Ad Sulman en Els van Nieuwenhuijzen.